Funderingsproblematiek in Nederland

Waarschijnlijk heb je afgelopen weken de krantenkoppen en de nieuwsitems over de funderingsproblematiek in Nederland wel voorbij zien komen. In februari dit jaar verscheen het adviesrapport ‘Goed gefundeerd’ van het Rli (Raad voor de leefomgeving en infrastructuur) aan het kabinet over de aanpak van dit probleem. Door droge zomers met name in 2018, 2019 en 2020 is het aantal meldingen bij het National Funderingsloket van het KCAF (Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek) bovendien sterk toegenomen.

Klimaatverandering, droge zomers en tal van andere factoren hebben invloed op de staat van funderingen. Vooral woningen en gebouwen die voor 1970 zijn gebouwd met een houten of stalen fundering hebben hiermee te maken. Professionals bij ViS Detachering, werkzaam bij bijvoorbeeld gemeenten en waterschappen, krijgen nu of in de toekomst te maken met deze uitdagingen. Daarom hebben wij de belangrijkste feiten en bronnen op een rij gezet!

Volgens het advies van Rli ‘Goed gefundeerd’ is de funderingsproblematiek in Nederland een probleem dat speelt bij 425.000 gebouwen, zowel in stedelijk als landelijk gebied. Als er geen maatregelen worden genomen op korte termijn, dan waarschuwen zij voor een schadebedrag dat kan oplopen tot €54,- miljard.

Het aanpakken van het probleem blijkt in de praktijk ingewikkeld en brengt hoge kosten met zich mee. Zo kunnen de kosten voor het onderzoek en de herstelwerkzaamheden oplopen tot boven de €120.000,- per woning. Deze hoge kostenpost zorgt bij woningeigenaren voor veel zorgen.

Ondanks dat dit probleem al ruim 20 jaar bekend is, worden er weinig maatregelen genomen. Een doeltreffende aanpak is tot nu toe uitgebleven. Het Rli geeft hiervoor een aantal oorzaken die eraan bijdragen dat de funderingsproblematiek nog niet is aangepakt:

• Het gebrek aan informatie over de staat van de funderingen.
• Geen van de betrokken partijen heeft belang bij transparantie.
• Er is onvoldoende samenwerking tussen de gebouweigenaren.
• De focus op juridische verantwoordelijkheden is problematisch.

Door het gebrek aan onderzoek is het vaak onduidelijk welk type funderingen er zijn en in welke staat deze verkeren. Hierdoor speelt de funderingsschade nauwelijks een rol bij het bepalen van de waarde van een woning. Huiseigenaren hebben vaak geen belang bij dit onderzoek uit angst voor de hoge kosten en het waardeverlies van hun woning. Bovendien vereist het aanpakken van de funderingsschade vaak samenwerking met de buren, wat een extra drempel kan vormen.

Ten slotte is het juridisch lastig te bepalen wie verantwoordelijk is voor de kosten van de te herstellen schade. Er zijn diverse oorzaken die een rol kunnen spelen, daardoor is het soms lastig om één partij aansprakelijk te stellen.

In het advies wordt er verder ingegaan op de uiteenlopende oorzaken van funderingsproblemen. De oorzaak van de funderingsschade is afhankelijk van de soort fundering. Op de website van het KCAF wordt er meer informatie gegeven over verschillende type funderingen, grondsoorten en oorzaken van de problematiek. Het KCAF richt zich op het verspreiden van kennis en informatie, en het in kaart brengen van de omvang van de funderingsproblematiek in Nederland.

Globaal gezien zijn er twee typen funderingen: ondiepe funderingen (fundering op staal) en paalfunderingen (beton of hout). Naar schatting zijn er ongeveer 750.000 woningen met een houten fundering. Het gaat dan vaak om gebouwen die voor 1970 gebouwd zijn. Zie onderstaande afbeelding uit het rapport ‘Stand van het land’. Bron: FunderMaps.

De meest voorkomende oorzaken van funderingsproblematiek zijn:

• Droogstand: paalrot van paalkoppen door droogstand als gevolg van een te lage grondwaterstand.
• Onvoldoende ontwateringsdiepte: dit leidt tot optrekkend vocht in het pand.
• Palenpest: bacteriële aantasting van grenen palen.
• Negatieve kleef: extra belasting op palen door historische ophogingen.
• Grondwaterstand fluctuatie: dit leidt tot consolidatie met als gevolg zetting, ofwel bodemdaling.

Afhankelijk van de regio zijn er verschillende risico’s. Zie onderstaande afbeelding:

Het Rli doet een vijftal aanbevelingen voor een nationale aanpak die bijdraagt aan het oplossen van het probleem. De focus ligt hierbij op doeltreffendheid, uitvoerbaarheid, rechtvaardigheid en doelmatigheid. We lichten ze kort toe.

1. Beschikbaarheid van risico-informatie over funderingsschade verbeteren

Het is van cruciaal belang dat er betrouwbare informatie beschikbaar is, zodat er een transparant beeld is over de conditie van een woning. Deze informatie dient eveneens beschikbaar te zijn bij de verkoop of verhuur van het gebouw.

2. Funderingsschade voorkomen

Door preventieve maatregelen te treffen in de omgeving van gebouwen kan schade worden voorkomen. Hierbij is het van belang dat gemeenten en waterschappen samenwerken, plannen opstellen om verdere funderingsschade te voorkomen en eventueel maatregelen nemen om funderingsproblematiek bij nieuwbouw uit te sluiten.

3. Maatschappelijke problemen voorkomen door ondersteuning en ontzorging

Naast de aandacht voor de financiële en bouwkundige kant van het probleem, dient er ook aandacht te zijn voor de informatievoorziening voor woningeigenaren. Zo pleit het Rli voor één nationaal loket waar burgers terecht kunnen voor vragen en advies.

4. Subsidie- en leenmogelijkheden creëren voor schade- en funderingsherstel

De overheid zou een ondersteunende rol moeten vervullen op financieel gebied. Zonder deze steun zal het schadeherstel niet voldoende op gang komen en zal de problematiek toenemen. Het voorstel van het Rli is om tot en met 2035 90% van de onderzoekskosten te vergoeden, voor het maken van een herstelplan 70% van de kosten te vergoeden en voor de herstelwerkzaamheden 30% van de kosten met een maximum tot €40.000,- te vergoeden.

5. Zorgen voor gezamenlijke en krachtige uitvoering

De laatste aanbeveling is om een coördinerend minister aan te wijzen voor de funderingsproblematiek en een National Coördinator Funderingsproblematiek te benoemen die sturing kan geven aan een interbestuurlijk programma. Dit met als doel een systeem van certificering van onderzoeksbureaus op te zetten en de opschaling van funderingsherstelwerkzaamheden met financiële steun van de overheid te bevorderen.

Het advies van het Rli is vooral een oproep tot actie aan het kabinet. Waarbij een samenwerking en ingrijpen van de overheid van groot belang is. Op 8 maart 2024 verscheen een kabinetsreactie op het advies ‘Goed gefundeerd’ van het Rli. De brief is hier terug te vinden: https://www.rli.nl/sites/default/files/Kabinetsreactie%20op%20advies%20%27Goed%20gefundeerd%27.pdf

Meer informatie over funderingsproblematiek in Nederland is hier te vinden:

• Rapport Stand van het land – Fundermaps: https://www.rli.nl/sites/default/files/2024-0003-001%20Standvanhetland_1.2.pdf
• Goed gefundeerd: advies om te komen tot een nationale aanpak van funderingsproblematiek: https://www.rli.nl/sites/default/files/Rli%20advies%20Goed%20gefundeerd_Advies%20om%20te%20komen%20tot%20een%20nationale%20aanpak%20van%20funderingsproblematiek_2.pdf
• Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek: https://www.kcaf.nl/wat-doet-het-kcaf/kennisbank/omvang-funderingsproblematiek/ 

Krijg jij energie van uitdagende opdrachten? Solliciteer dan bij ViS Detachering. We hebben tal van vacatures bij diverse opdrachtgevers zoals gemeenten en provincies. Bekijk hier onze vacature pagina.