ViS-professional vertelt: Johan van Antwerpen over duurzaam groenbeheer

Begin dit jaar lieten wij weten dat ViS Detachering de komende twee jaar het Programma Groene Stad van Natuur & Milieu steunt. Natuur & Milieu streeft daarbij naar een land waarin vlinders, bijen, vogels en vleermuizen weer volop aanwezig zijn, waar je kunt genieten van schonere lucht en schaduw op warme dagen. Kortom, een leefomgeving waar zowel mensen als dieren en planten zich prettig voelen.

Dat past bij het duurzame en civiele karakter van ViS. Wij hebben bovendien een aantal ViS-professionals die op dit gebied werkzaam zijn. Één daarvan is Johan van Antwerpen, die direct enthousiast werd van het Programma Groene Stad.

Johan’s inzet voor duurzaamheid gaat verder dan zijn dagelijkse taken. Hij is betrokken bij verschillende initiatieven en samenwerkingsverbanden die gericht zijn op het verbeteren van stedelijke duurzaamheid.

Met 40 jaar ervaring heeft Johan veel kennis over hoe natuur en stad op een duurzame manier kunnen samengaan. Deze kennis deelt hij graag met zowel collega’s als burgers. Johan vertelt: “Iedereen kan hierin een verschil maken. Het begint met de juiste kennis en bewustwording van de feiten.”

Johan is als Gebiedsbeheerder via ViS bij de gemeente Altena verantwoordelijk voor een breed scala aan werkzaamheden op het gebied van openbaar groen. Van het coachen van de Voormannen tot het plannen en organiseren van de uitvoerende werkzaamheden en het behandelen van de dagelijkse meldingen in de openbare ruimte.

Waar je Johan echt blij mee kunt maken, zijn de projecten waarin hij een belangrijke bijdragen kan leveren aan meer en duurzaam groen in de stad. Johan vertelt: “Het gaat niet zozeer om meer gras en bomen, maar veel meer om het gebruikmaken van de juiste kennis en het verdiepen in de achtergrond van de planten- en boomsoorten. Zoals welke boom- en plantensoorten goed zijn voor ons ecosysteem in Nederland én minstens zo belangrijk, hoe we deze vervolgens moeten onderhouden.”

In dit interview deelt Johan zijn kennis met ons en krijgen we waardevolle inzichten over hoe wij ons steentje kunnen bijdragen.

Johan vertelt: “Ik kijk om mij heen en ik heb kinderen. De komende 20 à 30 jaar zullen we ons wel redden, maar als je naar de volgende generatie kijkt, dan moet er echt iets veranderen aan de manier waarop wij onze stad vormgeven. Als ik om mij heen kijk, dan zie ik dat mensen graag alles steriel willen hebben met zo min mogelijk onderhoud, en dat is een probleem.”

Johan drukt ons direct met de neus op de feiten met zijn eerste opmerking over waarom dit onderwerp hem zo na aan het hart ligt. Dat is begrijpelijk met de kennis en ervaring die hij heeft. Johan legt uit: “Alles hangt met elkaar samen. Ik bedoel hiermee dat alle planten en insecten een doel dienen en je ze niet los van elkaar kunt zien. Insecten zijn nodig voor de bestuiving en zonder bijen en vlinders hebben wij geen eten.”

Johan vervolgt: “Ik spreek liever niet van onkruid, want dat wekt de suggestie dat we het niet nodig hebben. Een belangrijke tip die ik kan geven is: verdiep je in de achtergrond. Om een voorbeeld hiervan te geven, noem ik de paardenbloem. Veel mensen zien deze bloem als onkruid, maar ze dient een belangrijk doel. Het zijn vaak de eerste bloemen die ergens groeien als de grond hard is. De lange wortels zorgen ervoor dat de grond loskomt en ruimte maakt voor andere bloemen. Onmisbaar dus!”

Johan legt uit: “Als het gaat om het bestrijden van onkruid in je tuin, adviseer ik om vooral geen gif te gebruiken. Voor overheden is dit gebruik al verboden, maar particulieren kunnen nog steeds Roundup-vergif kopen bij bijvoorbeeld de bouwmarkt. Ook andere huis-, tuin- en keukenmiddeltjes zoals schoonmaakazijn en zout zijn niet aan te raden en zorgen voor verstoring van de natuur. Als je er iets mee doodmaakt, dan is het eigenlijk al niet goed.”

Naast het groenbeheer van bestaande natuur houdt Johan zich ook bezig met de ecologische aanleg van nieuwe bomen en planten. Hij legt de nadruk op het belang van inheemse planten- en boomsoorten.

Hij vertelt: “Elke boom heeft een ecologische waarde. Deze waarde is gebaseerd op het aantal insecten dat van de boom kan leven. Zo is een inlandse eik goed voor circa 450 soorten. Daarnaast moet er rekening worden gehouden met de plek waar de boom staat bij het maken van de keuze voor de boomsoort. Bepaalde soorten kunnen niet tegen te veel of te weinig water. De Beuk is bijvoorbeeld heel afhankelijk van het grondwaterpeil, zowel bij een stijging als daling van het grondwater kan dit invloed hebben op de boom.”

Zoals Johan al vertelt, kun je beter geen bestrijdingsmiddelen gebruiken. Johan vervolgt: “Maar let ook op bij de aanschaf van planten en bloemen. Bij de meeste tuincentra zijn de producten die je koopt gekweekt met bestrijdingsmiddelen. Dit komt vervolgens ook in je tuin terecht. Je kunt beter biologische planten kopen. Zoek daarvoor naar een biologische kweker bij jou in de buurt.

De keuze van plantensoorten is ook belangrijk. Tegenwoordig zie je veel kunstgras. Dat ziet er ook steeds beter uit, maar het heeft niet de voordelen van echt gras. Bij regenval neemt gras het water op en voert het af. Op warme dagen zorgt het, net zoals bomen dat doen, voor verkoeling doordat het water weer verdampt en het beperkt de kans op overstroming. Bovendien is kunstgras moeilijk of bijna onmogelijk te recyclen als het wordt weggegooid.”

Een mooi project waar duidelijk te zien is hoe bewonersparticipatie kan bijdragen aan duurzaam groenbeheer is de ‘Vergroeningsquiz’ die de gemeente Altena uitschreef. Johan vertelt hierover: “Bewoners konden hun duurzame ideeën insturen om de gemeente van meer groen te voorzien. De absolute winnaar was voor mij een bewoonster die met haar idee verder ging dan alleen tegelwippen of een boom planten. Haar idee was om een stuk gazon van 5000 m2 in te zaaien met een inlands kruidenmengsel. Dat stuk gazon wordt vervolgens op een duurzame manier onderhouden. Dat betekent onder andere dat het minder vaak gemaaid wordt, slechts één à twee keer per jaar. Dit zijn de projecten waar ik blij van word en waar een eenvoudige aanpassing laat zien dat het een groot effect heeft op het welzijn voor natuur en milieu.

Waar ik laatst ook heel blij van werd, was het telefoontje dat volgde van Ruimtelijk Beheer met de vraag of ik nog meer plekken kende waar deze toepassing mogelijk is. Straks zijn er dus tientallen hectares op deze mooie, duurzame manier ingericht!”

Johan komt op verschillende plekken waar bewoners of opdrachtgevers bepaalde wensen hebben die in strijd zijn met wat hij denkt dat goed is voor ons. Hij vertelt: “Soms willen bewoners minder bomen voor meer ruimte in de wijk of bepaalde bloemsoorten uit het bloemperk hebben. Ik merk dat de kennis over bloem- en plantensoorten nog erg gebrekkig is. Bomen zorgen in de zomer namelijk voor veel verkoeling, wat veel duurzamer is dan een airco. De uitdaging voor mij is om het gesprek aan te gaan en mensen te voorzien van de juiste informatie.”

En dat gesprek aangaan, dat doet Johan maar al te graag! Zelfs als hij niet aan het werk is, blijft hij met dit onderwerp bezig. Zo ook toen hij op zijn vrije dag op het pondje vanuit Werkendam stond en ze langs een rij dode bomen kwamen. Johan vertelt: “De schipper vertelde dat het door de droogte van de afgelopen periode kwam. Ik ving het gesprek op en kon meer uitleg geven over de oorzaak, maar naar mijn mening kwam het niet door de droogte. We raakten verder in gesprek, vervolgens kwam van het een het ander.

Niet lang daarna werd ik op het gemeentehuis in Werkendam uitgenodigd om een presentatie te geven over dode bomen en hoe hiermee om te gaan. Ik vertelde bijvoorbeeld dat er veel insecten leven in dode bomen en dat het goed is als ze niet direct worden opgeruimd. Dit was voor veel mensen nieuwe informatie. Ik heb daar veel positieve reacties op gekregen, dat is natuurlijk hartstikke leuk!”

Op de vraag of er veel veranderd is in 40 jaar tijd, antwoordt Johan: “Jazeker! Er is veel veranderd in hoe we omgaan met duurzaamheid en klimaat. Zelfs ik ben compleet om: vroeger vond ik een strakke waterkant ook mooier, maar nu ben ik een liefhebber van brede sloten met ecozones. Bij de opdrachtgevers zie ik ook langzaam een positieve omslag in werking treden, ook al heeft dat soms wat voeten in de aarde, omdat daar meerdere doelen en belangen meespelen.”

Johan haalt nog een mooi voorbeeld aan waarbij hij heel gelukkig werd van een collega uit de civieltechnische wereld, die door de overtuigingskracht en kennis van Johan anders is gaan kijken naar zijn projecten en daardoor nu andere keuzes maakt. Voor Johan is dat al winst als hij één iemand enthousiast kan maken om op een duurzame manier naar de wereld te kijken.

Ondanks de langzame verandering blijft Johan positief. Hij vertelt: “Het zijn voor mij de kleine stappen vooruit en de bewustwording bij bewoners, collega’s en opdrachtgevers waar ik mijn voldoening uit haal.”

Hij legt uit: “Ik ben zeker nog positief over de toekomst, ook al gaan de veranderingen in een langzaam tempo. Je moet je ook bedenken dat snelle veranderingen soms snel hun kracht verliezen en weer worden teruggedraaid. Dit is een complex onderwerp waar tijd voor nodig is om de juiste kennis over te dragen. Er is ook tijd nodig om veranderingen daadwerkelijk door te voeren.”

Ondertussen blijft Johan actief met dit onderwerp bezig door in gesprek te blijven gaan en presentaties te geven om die onmisbare kennis te blijven delen. Een leuk weetje over hem is dat hij een enkele jaren geleden zelfs in Lagos, Nigeria heeft gewerkt om daar les te geven over het milieu. Dat noemen wij nog eens toewijding!

Johan’s toewijding aan duurzame steden komt voort uit zijn overtuiging dat we allemaal de verantwoordelijkheid dragen om het klimaat te sparen voor de volgende generatie. Hij vertelt: “Dit drijft mij dagelijks in al mijn werkzaamheden. Een groene stad is voor mij niet alleen mooi voor het oog, maar het is ook cruciaal voor de gezondheid en het welzijn van zowel mensen als dieren. Ze bieden rust, verbeteren de luchtkwaliteit en zorgen voor een gezonde leefomgeving voor verschillende diersoorten.”

Dankzij Johan’s inzet zorgt hij er niet alleen voor dat de stedelijke omgeving leefbaar blijft, maar dat zij ook floreert! Wij kunnen alleen maar blij en trots zijn om Johan in ons team van professionals te hebben!