kennissessie stikstofberekeningen door edward lefeber

Op dinsdag 26 september jl. ontvingen wij onze professionals op kantoor in Reeuwijk voor de Kennissessie Stikstofberekeningen. Voor sommigen wellicht een ietwat ongrijpbaar onderwerp, voor anderen iets waar ze in de praktijk al mee werken. Zo ook voor ViS-professional Edward Lefeber. Hij vertelde afgelopen dinsdag enthousiast over zijn project Wijkvervanging van de Vogelwijk in Leiden. Tijdens dit project kwam hij voor het eerst in aanraking met de eisen die werden gesteld van de stikstofuitstoot om de Natura 2000 te beschermen.

Edward Lefeber is als Werkvoorbereider via ViS Detachering werkzaam bij de gemeente Leiden. Techniek en het verbeteren van alle zichtbare en onzichtbare zaken in de openbare ruimte is al lange tijd zijn passie. Dit is goed terug te zien in de toewijding waarmee hij zijn werkzaamheden uitvoert. Hij neemt ons mee in zijn verhaal over wat stikstof is, waarom het schadelijk is voor onze gezondheid en aan welke eisen er moet worden voldaan bij het verlenen van een omgevingsvergunning. Aan de hand van praktijkvoorbeelden schetst hij hoe je zelf de stikstofberekeningen kunt toepassen en gebruiken.

Onze lucht bestaat voor 78% uit stikstof. Stikstof is op zichzelf niet schadelijk, maar bepaalde stikstofverbindingen kunnen dat wel zijn. Denk daarbij aan verbranding, zoals uitlaatgassen en ammoniak die vrijkomen bij vertering van voedsel. Die stikstofuitstoot in Nederland komt voornamelijk uit de landbouw gevolgd door vervuiling uit het buitenland, het verkeer, de industrie, de gebouwde omgeving en ammoniak uit zee.

Door de slechte luchtkwaliteit neemt de biodiversiteit af en wordt de leefomgeving steeds eentoniger. In het kort betekent dit dat er minder plant- en diersoorten zijn als gevolg van slechte voedingsomstandigheden. Dit heeft als gevolg dat de voedselproductie in gevaar komt en dat de slechte luchtkwaliteit een negatieve invloed heeft op onze gezondheid.

Vanaf 1 juli 2021 bevatte de Wet Natuurbescherming een bouwvrijstelling waardoor er tijdens de bouw van projecten geen rekening gehouden hoefde te worden met de stikstofuitstoot. Op 2 november 2022 is deze vrijstelling van tafel geveegd. De vrijstelling voldeed niet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. Dat betekende dat er vervolgens per project onderzoek gedaan moest worden naar de gevolgen van de stikstofuitstoot voor de Natura 2000-gebieden.

De Natura 2000-gebieden zijn een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden om de dieren, planten en leefomgeving te beschermen en de biodiversiteit te behouden en te verbeteren. Voor deze gebieden zijn er aparte regels die op Europees niveau zijn vastgelegd. Tijdens het aanvragen van omgevingsvergunningen voor de bouw en / of aanleg van projecten moet er rekening gehouden worden met de wet- en regelgeving hiervan.

Voor het project van Edward heeft hij rekening moeten houden met een straal van 25 kilometer waar de uitstoot in terecht komt. Hierdoor was het Natura 2000-gebied Meijendel & Berkheide een kritiek punt waar de uitstoot na berekening uit moest komen op 0,0 mol.

Er wordt bij deze berekeningen alleen rekening gehouden met de Natura 2000-gebieden. Daarbij is het zo dat sommige natuurgebieden niet gevoelig zijn voor stikstofuitstoot. Denk daarbij aan waterrijke gebieden zoals de Reeuwijkse Plassen. Heide gebieden daarentegen zijn wel gevoelig voor de uitstoot van stikstof. De omgevingsdienst toets vervolgens deze berekeningen en controleert of ze voldoen aan de Wet natuurbescherming.

Net na de uitspraak startte het project voor de wijkvervanging van de Vogelwijk in Leiden. De aannemer was al gekozen en contracten waren al getekend. Wat nu? Vroegen ze elkaar af. Hoeveel tijd kost het om zo’n berekening te maken en hoeveel gaat dat kosten? Na wat uitvragen bij externe partijen besloot Edward zich vervolgens zelf te verdiepen in Aerius, het rekenprogramma van het RIVM, om zo de stikstofuitstoot te berekenen. Op die manier hoopte hij de vergunning alsnog op tijd rond te krijgen. En dat bleek te werken; in november startte het project en in januari het jaar daarop was de vergunning rond. Een indrukwekkend succesverhaal! Edward neemt ons in zijn presentatie verder mee en laat ons zien hoe hij het rekensysteem Aerius gebruikt heeft.

Eenvoudig gezegd is Aerius een rekensysteem waarbij je alles dat stikstof uitstoot invoert en waar vervolgens een getal uitkomt. Het systeem ziet er ingewikkeld uit, maar er is een handleiding aanwezig. Edward vertelt dat het hebben van een aannemer een groot voordeel is geweest bij dit project voor het invoeren van alle gegevens. De aannemer had namelijk al een Plan van Aanpak gereed en wist precies met welk materieel hij zou gaan werken, hoeveel personen nodig zijn en welke materialen gebruikt zouden worden. Al deze gegevens zijn nodig om een exact beeld te krijgen van de stikstofuitstoot.

Edward laat zien hoe Aerius eruit ziet en hoe het programma precies werkt. Hij laat hierbij duidelijke voorbeelden zien, zoals berekeningen die hij in het verleden heeft gemaakt. De emissie van personenvervoer, vrachtwagenvervoer, maar ook het laden en lossen van vrachtwagens zijn enkele voorbeelden die hij geeft. Om het laden en lossen van een vrachtwagen weer te geven laat hij de vrachtwagens fictief een rondje rijden van 100 meter. Dit om een zo goed mogelijk beeld van de werkelijkheid te geven. In het programma is het niet mogelijk om het laden en lossen of het stationair draaien van de motor in te voeren. Er zullen in de toekomst vast meer mogelijkheden aan het programma worden toegevoegd.

De gegevens van het gebruikte materieel worden ook nauwkeurig ingevuld. Voor klein materieel was reeds in het bestek bepaald dat het elektrisch moest zijn. Per groot materieel werden gegevens ingevuld, zoals het bouwjaar, hoeveelheid vermogen, brandstof en het aantal draaiuren. Na het invullen van alle gegevens werd in kaart gebracht waar de zwakke plekken gevonden werden en waar er een fictieve overschrijding plaatsvond van de stikstofuitstoot. Zelfs een resultaat van 0,01 mol wordt als te hoog beschouwd, waarna maatregelen genomen moeten worden om de uitstoot te verminderen.